LOBBYPRAKTIJKEN NEELIE KROES VOLSTREKT NORMAAL IN VVD-KRING

Waarom stond Jos van Rey en staat Richard de Mos wel voor de rechter en Mark Rutte niet?

 

Er is weer heisa rond VVD-prominent en oud-Eurocommissaris Neelie Kroes. In de antwoorden op Kamervragen over haar tot 2022 geheimgehouden rol als lobbyist voor het taxibedrijf Uber was te lezen hoe Kroes in 2015 via sms-berichten partijgenoot minister-president Mark Rutte voor haar kar spande en hem wist te bewegen tot rechtstreeks persoonlijk contact met Ubers oprichter en hoogste baas, de Amerikaan Travis Kalanick. Op advies van Rutte’s ambtenaren werd Kalanick niet uitgenodigd in het Torentje -dat zou al te opzichtig geweest zijn- maar vond de door Neelie Kroes gewenste ontmoeting plaats in Ubers hoofdkwartier in Silicon Valley. 

 

integriteitsonderzoek

Dat Kroes al in 2015 voor Uber ging werken werd niet bekend doordat de oud-Eurocommissaris Mededinging er transparant over was, maar omdat dit bleek uit de Uber files, de door een voormalige Uber-topman in 2022 gelekte database vol geheime informatie. In Nederland berichtten het onderzoeksplatform Investico en Het Financieele Dagblad er als eersten over. In Brussel loopt al geruime tijd op instigatie van de Europese Commissie een integriteitsonderzoek dat Kroes op een forse korting van haar pensioen kan komen te staan. Oud-commissarissen mogen immers niet binnen twee jaar na hun vertrek aan het werk gaan als lobbyist. Kroes deed dat wel, ondanks een afwijzing op haar verzoek om toestemming. 

 

Joan Collins

Neelie Kroes bleek gevoelig voor de vette fee -twee ton per jaar- die Uber wilde betalen om haar importante, als minister en eurocommissaris opgebouwde mondiale netwerk in te zetten voor de belangen van het taxibedrijf. Dat geld had ze kennelijk nodig om haar luxueuze levensstijl te financieren. “Achter een logge elektrische poort waarvan de deuren langzaam openschuiven gaat een idyllisch plaatje schuil” schreef het damesblad Nouveau in juni 2022 over Kroes’ nieuwe onderkomen in een gated community aan de Vecht, dat ze betrok na verkoop van haar miljoenenappartement in Amsterdam (“een ontzettend vieze stad”) en waar ze haar aanwezigheid afwisselt met verblijf in een onderkomen in haar geboortestad Rotterdam. Op de foto’s bij het verhaal in Nouveau liet Kroes zich wulps achterover hangend op een bank afbeelden, van top tot teen gekleed in een paars-roze robe, de voeten gestoken in dito gekleurde muiltjes. Joan -Dynasty- Collins zou er haar vingers bij hebben afgelikt. Als decor werd het IJ gebruikt, in die -volgens Kroes- ontzettend vieze stad.  

 

Rutte zei niet ‘Neelie, donder op met je lobby’

“Ben jij volgende week in het Torentje?” vroeg Neelie Kroes in een sms-bericht aan Mark Rutte. Ze zou graag even langskomen, met Uber-topman Kalanick om met de MP te praten over beperkende regelgeving op de taximarkt, lees: uitbreiding van het marktaandeel van Uber in Nederland. In plaats van ‘Neelie, donder op met je lobby’ zei Rutte, op instigatie van zijn ambtenaren: ‘beter niet in het Torentje’. Zo kwam het dat enige maanden later Kalanick Ruttes hand schudde in Amerika. Kroes stond er minzaam lachend naast. Mission accomplished. Uber, destijds in conflict met de Inspectie Leefomgeving en Transport, kreeg de ruimte zich verder te ontwikkelen in Nederland. Vanwege belastingvoordelen vestigde het taxibedrijf zelfs zijn Europese hoofdkantoor in Amsterdam. Kroes was voor Uber die twee ton per jaar meer dan waard gebleken. Bekwaam had ze Rutte in het pak genaaid.

 

gedragspatroon

Dat het morele kompas van Neelie Kroes niet erg scherp afgesteld stond zag ik al medio jaren ‘80 toen ik haar, als jonge diplomaat op de Nederlandse ambassade in Boedapest, begeleidde tijdens een werkbezoek dat zij aan Hongarije bracht in haar toenmalige rol als minister van Verkeer en Waterstaat. Kroes liet zich vergezellen door haar zoon. Aan alle uitstapjes die de minister, op kosten van de Hongaarse regering, maakte deed de jongeman vrolijk mee en Kroes vond het blijkbaar ook geen punt dat niet alleen haar overnachtingen in een Boedapester tophotel, maar ook die van haar zoon door de Hongaren werden betaald. Of het vliegticket van de jongen voor eigen rekening kwam weet ik niet, maar gelet op de vanzelfsprekendheid waarmee de minister omging met diens aanwezigheid zou het me niet verbazen als V&W dat heeft betaald.

 

Deze persoonlijke voordeeltjes waren kabouterwerk bij wat Kroes nadien liet zien. Koen Voskuil en Stan de Jong hebben in hun boek ‘Neelie Kroes; hoe een Rotterdams meisje de machtigste vrouw van Europa werd’ gedetailleerd en onderbouwd met feiten en documenten aangetoond dat de zelfbenoemde promotor van de belangen van de ‘BV Nederland’ vooral uit was op de bevordering van haar eigenbelang en daartoe loog, bedroog en manipuleerde. Wat Kroes in 2015 en daarna namens en voor Uber deed past in een decennia omvattend gedragspatroon. Een patroon dat in de VVD zeker niet uniek is. 

 

De Goult-lobby

“In Goult aan het genieten? Of inspecteer je je Koninkrijk?” sms’te Neelie Kroes, blijkens de recent geopenbaarde stukken, in 2015 aan minister-president Rutte, voordat ze om een onderhoud in het Torentje vroeg. Goult is niet een Frans vakantiedorp waar Rutte in een caravan of tent met zijn huisvriend Jort Kelder de zomervakantie doorbrengt, maar een kleine plaats in de Provence waar oud Alcatel-Lucent en British Telecombaas Ben Verwaayen een riant buitenhuis bezit. Een tot twee keer per jaar reist de dienstdoende VVD-top af naar Goult om daar te genieten van Verwaayens gastvrijheid en zich te laven aan ‘s mans inzichten. Verwaayen is niet alleen een prominente VVD’er, maar ook de oprichter van en partner in het bedrijf Keen Venture Partners, een investeringsfirma voor startende en opgroeiende bedrijven in de ‘tech’ sector. Verwaayens zoon Robert en TomTom miljonair Alexander Ribbink maken deel uit van het team. Er gaat zo’n 100 tot 150 miljoen euro in om. 

In de tijd dat Verwaayen nog werkzaam was voor British Telecom of het Franse Alcatel-Lucent konden de gratis logeerpartijtjes van Rutte en zijn VVD-secondanten zoals Annemarie Jorritsma, Uri Rosenthal, Halbe Zijlstra, Klaas Dijkhoff, Tamara van Ark en opeenvolgende partijvoorzitters nog afgedaan worden als min of meer onschuldige VVD-partijvriendendiensten. Maar Verwaayen is inmiddels een belangrijke speler en persoonlijk belanghebbende in de techbusiness, wat dat betreft op één lijn te stellen met Neelie Kroes en haar Uber-belangen. Dan is de periodieke gastvrijheid in het Franse landhuis niet meer louter een gezellig en onschuldig samenzijn met drank en spijs van vrienden onderling, maar ook een gelegenheid om, en marge van dat gezellige partij-onderonsje, zaken af te regelen met de bevriende minister-president en andere invloedrijke VVD-politici. Al in 2018 schreef Ton F. Van Dijk over de -succesvolle- lobby van Verwaayen om fiscale voordelen te bewerkstelligen voor investeerders in de bedrijven waarop Keen Venture zich richt (‘Zakelijke belangen Ben Verwaayen maken premier Rutte kwetsbaar’, HP/DeTijd, 17 oktober 2018). De uitstapjes van de VVD-top naar Goult gingen en gaan desalniettemin onverminderd voort. Het is onbegrijpelijk dat de Tweede Kamer daarover nog nooit indringende vragen aan de regering heeft gesteld. 

 

Club van honderd

Als onschuldige vriendendiensten -BV Nederland, nietwaar- gelden ook de periodieke fundraisingsessies die in de VVD door het hele land werden en worden georganiseerd onder de vlag ‘Club van Honderd’. Het concept is even simpel als doeltreffend. Een partijvriend, bij voorkeur restaurateur of vastgoedondernemer, biedt ‘belangeloos’ gastvrijheid. Wie duizend euro -of in kleinere gemeenten een paar honderd- op tafel legt weet zich verzekerd van een plek aan de eettafel, waar bij toerbeurt VVD-bewindslieden en andere prominenten aanschuiven. Dat biedt een unieke kans om belangen te promoten, zaken te bepleiten en 06-nummers uit te wisselen. Grote gangmaker was en is de bekende vastgoedmagnaat Cor van Zadelhoff. Op zijn eigen landgoed vond menig VVD-fundraisingevenement plaats. In Amsterdam gold het tophotel l’Europe, destijds geleid door een fanatieke VVD-sympathisant, als plaats van samenkomst. Wat moet doorgaan voor fondsenwerving ten behoeve van verkiezingscampagnes is in feite gekochte toegang tot bewindspersonen of wethouders. Het is onbegrijpelijk dat dit niet al lang verboden is.

 

Veel VVD’ers in het lobbycircuit

Het is al weer bijna 27 jaar geleden dat er ophef ontstond toen VVD-kopstuk Frits Bolkestein, op dat moment VVD-fractievoorzitter in de Tweede Kamer, in 1996 zijn ‘Beste Els briefje’ schreef aan toenmalig minister van Volksgezondheid Els Borst. Bolkestein was commissaris bij het farmaceutische bedrijf MSD en misbruikte zijn politieke positie voor rechtstreekse toegang tot de minister om zakelijke belangen te bepleiten. Het kostte hem zijn commissariaat.

 

Toch was dat geen reden voor andere VVD’ers om scherper te zijn op het vermijden van belangenverstrengeling en potentiële risico’s op integriteitsschendingen. Uit onderzoek van oktober 2021 door het EO-radioprogramma Dit is de Dag bleek dat uit de politiek vertrokken VVD’ers voorop lopen in het bemachtigen van lobby-functies en dusdoende hun opgebouwde politiek-bestuurlijke netwerk te gelde maken. Van de door de EO onderzochte 22 VVD’ers die vanaf 2017 het kabinet of de Tweede Kamer verlieten belandden er maar liefst 16 in het lobby-circuit. En dan zijn nog niet eens de prominente VVD’ers meegeteld die vanuit een andere functie dan lobbyist hun politieke netwerk en nog immer bestaande invloed aanwenden voor persoonlijk of zakelijk gewin. Goed voorbeeld daarvan was oud-partijleider en voormalig minister Halbe Zijlstra, die als strategiedirecteur van bouwbedrijf VolkerWessels rechtstreeks appte en belde met de directeur van Rijkswaterstaat om gedaan te krijgen dat een aan VW gelieerd bedrijf het milieuvervuilende granuliet kon storten in een Gelders natuurgebied. Geen seconde kwam in Zijlstra op dat hij ver over de schreef ging met zijn appjes en belletjes. 

 

corruptie ook in Nederland

Het is verbazingwekkend hoe luchtig in Nederland wordt omgegaan met dergelijke belangenverstrengelingen, ondanks de talloze keren dat de integriteitswaakhond GRECO van de Raad van Europa lidstaat Nederland al op de vingers getikt heeft vanwege het uitblijven van regelgeving die activiteiten als die van Neelie Kroes of Cora van Nieuwenhuizen moeten tegengaan. Kennelijk heerst in politiek-bestuurlijk Den Haag het gevoel dat het allemaal wel losloopt in het Koninkrijk en dat corruptie iets is voor louche regimes in landen als Rusland, Brazilië of de Filipijnen.

 

De werkelijkheid is een hele andere. Achter een Potemkin-facade van fatsoen en integriteit gaat in Nederland een uitgebreide wereld schuil van heimelijke belangenverstrengeling, het kopen van toegang tot invloedrijke politici en het ritselen en regelen van zaken die het daglicht niet kunnen verdragen. Af en toe zien we er iets van als de een of andere politicus betrapt wordt en zich voor het gerecht moet verantwoorden. Zoals de oud-gedeputeerde van Noord-Holland Ton Hooijmaijers (VVD), tot dusverre een van de weinigen die achter de tralies belandde.

 

De Limburgse politicus Jos van Rey, een oud VVD’er die later zijn eigen partij LVR oprichtte en daarvoor momenteel wethouder in Roermond is, kreeg wegens omkoping en wat kleinere vergrijpen een voorwaardelijke gevangenisstraf opgelegd van twaalf maanden.

 

Een actuele casus is die van de Haagse oud-wethouder Richard de Mos (Hart voor Den Haag), tegen wie door het Openbaar Ministerie wegens meerdere verdenkingen van strafbare feiten, waaronder ‘ambtelijke corruptie’, een gevangenisstraf is geëist van 22 maanden. De Mos zou gunsten hebben verleend aan diverse Haagse ondernemers in ruil voor giften aan zijn lokale partij. 

 

waarom Van Rey en De Mos wel en Rutte c.s. niet voor het hekje?

De zaken Van Rey en De Mos roepen de vraag op waarom niet ook minister-president Rutte en/of andere hooggeplaatste VVD’ers voor de strafrechter hebben moeten verschijnen. De corruptie van De Mos zou eruit bestaan dat hij voor zijn partij geld aannam van ondernemers die vervolgens hun belangen door de Mos behartigd zagen in het Haagse bestuur. Van Rey werd verweten dat hij tal van keren te gast was in de Zuidfranse villa van vastgoedondernemer en projectontwikkelaar Piet van Pol -sinds decennia een persoonlijke vriend- en zich daarmee bezondigd had aan corruptie omdat Van Rey zakelijke belangen van Van Pol in Roermond had bevorderd.

 

In het vonnis waar Van Rey mee werd veroordeeld staat exact vermeld welke giften de politicus had aangenomen. Daaronder voor een groot bedrag de op geld gewaardeerde logeerpartijtjes in het huis van zijn vriend Van Pol. Wat is het verschil met Rutte’s logeerpartijen in het franse landhuis van partijvriend Ben Verwaayen? Ook die heeft zakelijke belangen, van een omvang waar die van De Mos’ of Van Reys vrienden klein bier bij zijn. De logé is bovendien geen wethouder uit Roermond, maar de minister-president. Verwaayens privé-contacten met Rutte en andere hooggeplaatste VVD’ers hebben onder meer geleid tot de aanwezigheid van Verwaayen junior bij een Catshuis-sessie over fiscale regelgeving inzake start- en scale-ups. Verwaayen jr. zat er namens Startup Delta, het lobbyplatform voor startende tech-bedrijven. Dat was ooit een initiatief van VVD-minister van Economische Zaken Henk Kamp en werd, voordat prins Constantijn het overnam, geleid door Neelie Kroes. Ook een graag geziene gast in Goult. Dit kun je bagatelliseren tot ‘interessante uitwisseling van kennis’. Je kunt het ook ‘kopen van invloed op politieke besluitvorming via het aanbieden van logies in een frans landhuis’ noemen. Exact wat Van Rey werd aangewreven. 

 

Via de Clubs van Honderd wordt de VVD-kas gespekt door ondernemers die vervolgens rechtstreeks contact hebben met VVD-ministers, staatssecretarissen of wethouders en daar hun zaken bespreken. Precies wat De Mos ook deed. Het kan zijn dat in de casus-De Mos een rechtstreeks verband tussen giften en bestuurlijke besluitvorming ten gunste van de donateurs kan worden aangetoond -wat inderdaad regelrechte corruptie zou betekenen- terwijl zo’n rechtstreekse relatie tussen de donaties van de Club van Honderdleden en het handelen van VVD-bestuurders niet hard te maken is. Maar in de kern is het hetzelfde verhaal. Geld op tafel om je zaken te bevorderen.

 

kleine sjacheraars opgeknoopt, grote jongens buiten schot

Acht jaar na Kroes’ Uberlobby zijn enkele Kamerleden, een beetje wakker geworden door het rumoer rond de overstap van VVD-minister Cora van Nieuwenhuizen naar lobbyclub Energie Nederland -waar Rutte al net zo weinig bezwaar tegen maakte als tegen het geritsel van Kroes- op het idee gekomen navraag te doen naar de gang van zaken rond Uber. Beter laat dan nooit, maar het is zorgwekkend dat dit zo lang moest duren. Net zoals het zorgelijk is dat Rutte’s omgang met de nu op straat liggende sms’jes van Kroes niet tot immense ophef leidt. Dat de VVD er weinig woorden aan vuil maakt verbaast niet. De lobbypraktijken van Kroes zijn er dagelijkse kost. Maar dat de rest van de Tweede Kamer niet moord en brand schreeuwt doet vermoeden dat ook buiten de VVD nog heel wat zaken het daglicht niet kunnen verdragen. Intussen worden, voor de goede sier, een paar kleine sjacheraars opgeknoopt en blijven de grote ritselaars buiten schot.

 

Geert Dales

5 februari 2023

(www.geertdales.com/rechtse-privileges-voor-een-linkse-burgemeester / hoe Femke Halsema van activist regent werd)

(www.geertdales.com/crowdfunding-de-vleesetende-vegetariers)

aan/afmeldingen voor updates op deze website via e-mail geert@geertdalesmail.nl